در حال حاضر بیش از پنج هزار نفر در بخش معدن و حوزه های مرتبط به آن در بافق فعالیت دارند ، به همین علت شیر در سبد روزانه غذایی کارگران برای حفظ سلامتی آنها از جایگاه خاصی در اعماق زمین برخوردار است، و این امر نقش بسزایی برای سرمایه گذاری و تولید شیر و دیگر فراورده های لبنی دارد. 

شیر،تنها ماده شناخته شده در طبیعت است که می‌تواند نیازهای بدن را به طور متعادل تامین کند و عمده ویژگی این ماده و وجه تمایز آن نسبت به سایر موادغذایی، ترکیب پروتئنی و املاح موجود در آن نظیر کلسیم و فسفر است.

شیر تامین کننده عمده نیازهای بدن

شیر بعد از آب به‌عنوان حیاتی‌ترین ماده موجود در زمین شناخته شده و کامل‌ترین غذا و سرشار از مواد مغذی است که عمده نیازهای بدن انسان را از کودکی تا دوران پیری تأمین می‌کند. 

اگر این ماده حیاتی به دلیل افزایش قیمت از سبدغذایی مردم حذف شود ، انسان دچار عواقب و بیماری‌های دیگری می شود که هزینه درمان آن برای افراد کمرشکن و برای دولت ها به مراتب بیشتر از پرداخت یارانه شیر است.

شیر و فراورده‌های لبنی از قبیل ماست، کره، خامه، پنیر و دوغ ، امروزه یک یا ۲ وعده غذایی نیازمندان را تشکیل می‌دهد و در سفره خانواده‌های کم درآمد جای بسیاری از غذاهای گران‌قیمت را گرفته تا با لقمه نان شکم کودکان و سایر اعضای خانواده خود را سیر کنند و تنوعی باشد بر تکراری بودن مصرف املت ، آبگوشت، اشکنه و سیب زمینی و تخم مرغ آب پز.

 به گفته پزشکان این نوشیدنی حیات‌بخش، منبع غنی از پروتئین، کلسیم، فسفر، ویتامین‌های گروه بی و آ(B و  A)، قند، چربی و انرژی است و دانشمندان جهان هر روز ابعاد تازه‌ای از اسرار این غذای کامل را کشف و در مورد آن اطلاع رسانی می کنند.

مصرف شیر در دوره پیری از پوکی استخوان جلوگیری می کند

شیر و فراورده‌های آن دارای ارزش غذایی بالایی ست که در سن طفولیت و نوجوانی باعث شکل گیری و استخوان بندی و تقویت حافظه و در سنین بالا از پوکی استخوان جلوگیری می کند .

افزایش هزینه خوراک، چالش بزرگ صنعت شیرخام

​لازمه رسیدن به پایداری در قیمت فراورده‌های لبنی کنترل و کاهش هزینه‌های جانبی تولیدی از جمله هزینه بالای خوراک است،در غیراین صورت تاثیر افزایش قیمت این محصولات مهم  بر سلامت جامعه، جبران ناپذیر است.

میزان مصرف شیر و مشتقات آن یکی از شاخص‌های سلامتی و توسعه یافتگی جامعه انسانی محسوب می شود و جایگاه خاصی در رژیم غذایی دارد و نکته مهم در نظام تهیه، تدارک و توزیع آن ، افزایش قیمت آن در سال‌های اخیر است که دولت باید با اعطای تسهیلات ارزان قیمت و تامین خوراک دام با نرخ دولتی، تعادل بین تولید کننده و مصرف کننده ایجاد کند که هم پرورش دهنده و مجتمع‌های گاو شیری فعال باشد و هم شیر به کَرات در سبد غذایی خانوارها قرار بگیرد.

یک فعال این عرصه که مراقبت از پنج راس گاو شیری را برعهده دارد در گفت و گو با گزارشگر ایرنا گفت : افزایش خوراک دام، این روزها به یکی از نگرانی‌های دامپروران تبدیل شده و افزایش قیمت‌ها که به بهانه نوسان قیمت ارز از سوی واردکنندگان نهاده‌های دامی به بازار عرضه می شود، تامین خوراک دام را برای واحدهای گاوداری با مشکل مواجهه کرده است.

افزایش ۷۵درصدی قیمت نهاده های دامی در سه سال اخیر

محمود فتاحی در این مورد افزود: در مجموع قیمت نهاده‌های دامی در ۲،سه سال اخیر ۷۵ درصد افزایش یافته است که تامین آن نیازمند هزینه کرد بالاست ،اگر نقدینگی نباشد بهره‌برداران این حوزه با مشکل اساسی روبرو می‌شوند. 

وی اظهار کرد: فروشندگان خوراک دام ، در قبال پرداخت وجه نقد نهاده های دامی را به پرورش دهندگان تحویل می‌دهند در صورتی‌که خوراک مورد نیاز گاو شیری، نسیه خریداری شود ۱۰ تا ۱۵ درصد تفاوت قیمت نقد با نسیه باید پرداخت شود که بر قیمت تمام شده شیر تاثیر مستقیم دارد.

نیاز دامداران به وام های کم بهره

یکی دیگر از دامداران هم گفت: نهاده های دامی با افزایش قیمت روبروست و اگر نقدینگی باشد می توان خوراک دام را برای مصرف سه الی چهار ماه یکجا خریداری و در انبار نگهداری کرد و به گفته وی مهمترین راه تامین نقدینگی تسهیلات بانکی با سود اندک است که از افزایش قیمت شیر جلوگیری می‌کند.

رضا تفکری افزود: در شهرستان بافق شیر به صورت خام به بازار مصرف عرضه می‌شوددر حالی‌که با ایجاد واحدهای فراوری لبنی می‌توان با حمایت دستگاه‌های متولی از مازاد مصرف این ماده، مشتقات مانند ماست، کره، پنیر، سرشیر و دوغ استحصال کرد که هم ارزش افزوده  اقتصادی دارد و هم زمینه اشتغال چندین نفر را فراهم می‌کند.

در حال حاضر می توان با ایجاد واحدهای صنایع جنبی متوسط علاوه بر جذب شیر مازاد شهرستان بافق، مقداری از شیر تولیدی شهرستان های بهاباد، خاتم، کوهبنان ،نوق کرمان و مناطق همجوار کرمان با بافق  و مقداری از شیری تولیدی استان یزد را جذب و پس از فراوری با ارزش اقتصادی بالا آن را به بازارهای داخلی و حتی خارجی عرضه کرد.

این کار به جذب و توسعه سرمایه گذاری در صنعت دامداری و ایجاد اشتغال در منطقه کمک می کند و با وجود گرمسیر بودن منطقه صنایع مختلف حوزه کشاورزی نیز در منطقه نیز از رونق خاصی برخوردار می شود.      

درجه حرارت بر میزان شیردهی دام موثر است

رییس اداره بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی بافق هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: ترکیب  شیر از جمله چربی، پروتئین و مواد جامد درون شیر با کاهش درجه حرارت محیط افزایش می‌یابد و بالعکس با افزایش درجه حرارت محیط ( بیش از ۳۰ درجه سانتیگراد) کاهش ترکیبات درون شیر کاملا مشهود است.

مسعود عسکری با اشاره به آثار تابش مستقیم نورخورشید بر شیردهی دام یادآور شد: تابش مستقیم نورخورشید بر روی دام سبب افزایش درجه حرارت بدن و میزان استرس و کاهش تولید می‌شود.

وی افزود: میزان روشنایی محیط نیز بر میزان تولید شیر نقش مستقیم دارد و دام‌هایی که در معرض تاریکی هستند، میزان تولید شیر در آنها تا ۱۰ درصد کاهش می‌یابد.

فعالیت افزون بر سه هزار بهره‌بردار در حوزه تولید شیر

عسکری بر آموزش بهره برداران این حوزه تاکید کرد و درباره شرایط مناسب برای تولید شیر گفت: مصرف غذای گاوهایی که در محل‌های روشن‌تر هستند بیشتر بوده و در نتیجه تولید شیر آنها بیشتر است.

وی با بیان اینکه در شهرستان بافق سه هزار و ۳۰۰ نفر بهره بردار در بخش پرورش گاوشیری فعال هستند تصریح کرد: میزان مصرف سرانه شیر در کشور ۱۲۰ کیلوگرم است و در استان یزد همین آمار صدق می کند.

عسکری در مورد پرورش گاو شیری و واگذاری ۵۰ هکتار زمین برای ایجاد مجتمع پرورش گاو شیری گفت: این مجتمع با ۱۵۲ واحد به ظرفیت سه هزار راس در دست ساخت است که در حال حاضر ۱۴ واحد آن به ظرفیت ۳۸۹ راس به بهره برداری رسیده است.

رییس اداره بهبود تولیدات دامی مدیریت جهاد کشاورزی بافق تصریح کرد: در این مجتمع تاکنون اشتغال مستقیم ۱۴ نفر و غیرمستقیم ۲۰ نفر فراهم شده  است.

به گفته وی در این مجتمع ۹۰ واحد نیز درحال راه‌اندازی است که ۶۰ درصد زیرساخت‌های اولیه از جمله آب ، برق ، جاده و آسفالت انجام شده است.

پرداخت اعتبار دولتی و تسهیلات بانکی به واحدهای گاوشیری

همچنین مدیر جهاد کشاورزی بافق به گزارشگر ایرنا گفت: برای ایجاد این مجتمع گاو شیری،تاکنون ۳۰ میلیارد ریال از محل اعتبار دولتی هزینه شد و ۱۲۰ میلیارد ریال وام بانکی هم به افراد متقاضی پرداخت شده است.

علی اکبر رحمتیان افزود: در حال حاضر ۴۵ هزار راس دام سبک و۲ هزار و ۶۰۰ راس گاو و گوساله شیری در شهرستان پرورش داده می شوند.

این مسوول اضافه کرد: میزان تولید شیرخام در بافق سالانه پنج هزار و ۱۱ تن است که نسبت به سال قبل پنج درصد افزایش نشان می‌دهد .

به گفته وی ،افزایش شیر گاو تنها تحت تاثیر خوراک دام نیست بلکه عوامل دیگری چون ژنتیک، بهداشت، جایگاه، آسایش و رفتار انسان با دام نقش مهمی دارد.

بیشترین هزینه دامداران مربوط به تامین خوراک است

وی با بیان اینکه ۷۰ درصد هزینه های جاری واحدهای گاو شیری مربوط به تامین علوفه و خوراک دام است ، بیان کرد: در این شهرستان به علت موقعیت آب و هوایی و شوری آب و خاک منطقه، میزان تولید علوفه کم و به ناچار دامداران باید علوفه مورد نیاز  و خوراک دام های خود را از دیگر شهرستان‌ های استان یزد و یا بعضا استان‌ها همجوار با پرداخت کرایه حمل و نقل بالا تامین کنند.

در حال حاضر تعداد ۲۰ واحد پرواربندی صنعتی و نیمه صنعتی و ۱۲۰ واحد پرواربندی سنتی در منطقه فعال است و  سالانه ۶۱۸ تن گوشت قرمز در این واحدها نیز تولید به بازار مصرف عرضه می‌شود.

 سالانه  ۱۸ هزار راس دام سبک و یک هزار و ۵۰۰ راس دام سنگین ( گاو، گوساله و شتر) برای تامین گوشت قرمز در شهرستان بافق پرورش داده می شوند.

از مجموع ۸۵۰ هزار هکتار مساحت شهرستان  ۲۴۰ هزار و ۲۳۷ هکتار آن بیابان، ۳۰۰ هزار هکتار مرتع و ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار آن جنگل است که ۷۰۰ هکتار آن جنگل طبیعی دست کاشت است .

وسعت زمین‌های زیرکشت محصولات زراعی و باغی بافق ۶ هزار و ۲۹۰ هکتار است که با ۱۱۷ حلقه چاه عمیق ، نیمه عمیق و ۱۲۰ رشته قنات، آبیاری می‌شود و این شهرستان که در منطقه گرم و خشک ناحیه مرکزی ایران قرار دارد، علاوه بر فعالیت‌های کشاورزی شاهد رونق فعالیت‌های معدنی است، منطقه از لحاظ اندیس‌های معدنی غنی است که می توان سنگ آهن، فسفات، سرب و روی را نام برد.

همچنین رگه هایی از اورانیوم را  در آن مشاهده کرد که در حال حاضر به همین دلیل هزینه زندگی ۷۰ درصد جمعیت شهرستان از طریق کار در معادن منطقه تامین می شود. 

مرکز شهرستان ۵۰ هزارنفری بافق در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق یزد قرار دارد.

تولید روزانه ۷۷۰ تن شیر در یزد  و عرضه ۲۵۰ تن خام آن در سایر استان ها 

سید جمال سجادی پور رییس  سازمان جهاد کشاورزی یزد اسفند ماه ۹۸ در گفت و گو با ایرنا از تولید روزانه ۷۷۰ تن شیر در استان خبر داد و گفته بود: ۲۵۰ تن آن به عنوان مازاد بر نیاز منطقه به صورت خام به بازار مصرف سایر استان‌ها عرضه می‌شود.

استان یزد ۵۲ مجتمع دامپروری دارد و باتوجه به ظرفیت هایی که در زمینه پرورش گاو شیری در یزد فراهم است، هم اکنون یک مجتمع دامپروری پنج هزار هزار راسی در شهر یزد در دست ساخت است .

پرداخت وام هفت درصد برای شهرهای کمتر برخوردار و ۹ درصد برای شهرهای برخوردار به متقاضیان واحدهای گاو شیری و پرورش گوسفند با ۲ بار زایمان در سال و آن هم چند قلوزایی از جمله دلیل افزایش تولید شیر است و محدویتی هم در پرداخت وام از سوی بانک های عامل در این ارتباط وجود ندارد.

سالانه ۳۸۷ هزار تن انواع فراورده‌های دامی و طیور توسط کشاورزان و دامداران یزد تولید و روانه بازار مصرف می‌شود که شامل شیرخام ، گوشت قرمز ، گوشت مرغ ، تخم‌ مرغ ، گوشت سایر ماکیان و ۲۴۵ تن آن عسل است.

یزد با شرایط اقلیمی گرم و خشک  و کم آب ،حدود سه میلیون واحد دامی دارد.

جمعیت استان یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر است که هم اکنون ۸۷ درصد آن در ۲۴ شهر و  بقیه در روستاها و آبادی ها زندگی می کنند ، در حالیکه نسبت جمعیت شهرنشین به روستایی در کشورهای توسعه یافته ۶۰ به ۴۰ درصد است.

/ایرنا